De aankondiging van een diagnose aan kinderen

Bij het aankondigen van een kankerdiagnose in een gezin, vraagt elke ouder zich af hoe hij of zij het best de kinderen kan beschermen tegen de gevolgen van de ziekte.   

Zeggen of verzwijgen? 

Wat je keuze ook is, het is persoonlijk en respectabel. Het is echter belangrijk te begrijpen dat kinderen de emoties van hun omgeving "aanvoelen". In geval van onuitgesproken zaken zullen de kinderen toch de veranderingen in houding en sfeer waarnemen zonder de betekenis ervan te begrijpen. Bovendien kunnen de behandelingen van de getroffen persoon leiden tot intense vermoeidheid, waardoor er minder aandacht aan het kind kan worden besteed. Het risico bestaat dan dat het kind de situatie verkeerd interpreteert. Een kind dat minder aandacht krijgt, kan bijvoorbeeld denken dat "het zijn schuld is". Het is dus belangrijk om bijzonder alert te zijn op de gevoelens van het kind. 

Hoe het juiste moment kiezen? 

Als je besluit de diagnose met je kind te bespreken, wordt aangeraden dit rustig te doen wanneer je er klaar voor bent. Volwassenen hebben ook tijd nodig om het nieuws te verwerken. Een te lange wachttijd wordt echter afgeraden, omdat ook het kind tijd nodig heeft om het idee van de ziekte te verwerken. Niet te vroeg, niet te laat... Er is waarschijnlijk geen ideaal moment! Je kunt echter proberen een moment in je dagelijkse leven te vinden waarop het gesprek makkelijker zal verlopen. Als je meerdere kinderen hebt, kun je ervoor kiezen het aan de hele broers en zussen tegelijk of afzonderlijk te vertellen. Het belangrijkste is om een taal te gebruiken die geschikt is voor de leeftijd van het kind. Een kind jonger dan 3 jaar kan bijvoorbeeld begrijpen dat iemand "ziek" is en medicijnen neemt. Tussen 3 en 6 jaar kan het kind het begrip "kanker" begrijpen met eenvoudige woorden. Daarna zal het kind geleidelijk meer genuanceerd begrip van de ziekte ontwikkelen. Tieners zullen dan meer geneigd zijn om complexe informatie te verwerken. 

Hoe ga je om met de reactie van je kind? 

Het is mogelijk dat je kind niet reageert zoals je had verwacht of helemaal niet reageert. Ook hij of zij heeft tijd nodig om het nieuws te verwerken. Het belangrijkste is om duidelijk te maken dat je zijn of haar ervaring respecteert en dat het gesprek altijd mogelijk is wanneer het kind er klaar voor is om erover te praten. 

Hoe informeer je over de evolutie van de ziekte? 

Het is cruciaal om open en flexibel te blijven om de kinderen te helpen omgaan met de komende veranderingen. De onzekerheid over de ziekte is ook een aspect dat je met je kind moet bespreken. Je hebt niet altijd de antwoorden op de gestelde vragen: leg zo eenvoudig mogelijk uit wat je weet over de ziekte en de lopende behandelingen. 

Wat te antwoorden als hij of zij over de dood begint? 

Kinderen hebben een andere perceptie van de dood dan volwassenen. Ze kunnen ook heel spontaan zijn en je verrassen met hun vragen. Wat je kind eigenlijk uitdrukt, is de angst om de geliefde te verliezen. Wees voorbereid op dit soort vragen en antwoord eerlijk om het vertrouwen in jullie relatie te bevorderen.

Leestips : Kinderboeken over kanker FR / NL ⇓

Grote boom is ziek (Nathalie Slosse) 

Wat? Prentenboek 
Voor wie? Peuters en kleuters vanaf 2 jaar  

Grote boom is ziek en zijn vriend Snuiter wil hem helpen. De boom heeft houtwormpjes onder z’n schors. De dokter behandelt hem, maar eerst lijkt het alsof de boom enkel zieker wordt. Hij verliest z’n bladeren. Snuiter hoopt dat het weer goed komt met z’n vriend. De auteur van het boek, Nathalie Slosse, schreef dit verhaal nadat ze zelf geconfronteerd werd met kanker en ze tevergeefs een prentenboek zocht om haar tweejarige zoontje uit te leggen wat er aan de hand was. 

Gewoon pech, als je moeder borstkanker heeft (Esther Smid)

Wat? Werk- of doeboek 
Voor wie? Kinderen vanaf 8 jaar 

Een boek voor kinderen van wie een van de ouders kanker heeft. Het boek geeft antwoorden op een heleboel vragen. En daarnaast is er ook ruimte voorzien waar je kind z’n eigen gedachten en gevoelens kan verwoorden en z’n persoonlijke verhaal kan neerpennen. 

Als vlinders spreken konden (Yvonne van Emmerik)

Wat? Gedichten en korte teksten 
Voor wie? Kinderen vanaf 4 jaar 

Met korte, eenvoudige teksten maakt Yvonne Van Emmerik rouw voor kinderen bespreekbaar. Hoe ga je om met het verlies van een klasgenootje? Hoe neem je afscheid van een zus, broer, mama, papa, oma of opa? Dit boek reikt je handvaten aan om kinderen te begeleiden bij het verwerken van het verlies van een naaste. 

Het klokhuisboek over kanker (Fiona Rempt)

Wat? Informatief naslagboek 
Voor wie? Kinderen vanaf 9 jaar 

Wat is kanker precies? Wat gebeurt er in je lichaam als je kanker hebt? En wat kan je ertegen doen? Dit boek geeft antwoord op alle vragen die kinderen rond kanker hebben en deelt ook interessante weetjes, tips en ervaringen van andere kinderen.

Het kankerkampioenschap voor junioren (Edward van de Vendel)

Wat? Jeugdboek 
Voor wie? Kinderen tussen 13 en 15 jaar 

Max is vijftien jaar en heeft kanker. Maar hij laat zich niet klein krijgen. Deze jeugdroman geeft je een kijk op het leven van een tiener met kanker: eerlijk en intiem, maar ook grappig. Van de chemokuren naar feesten en het voetbalveld. Of zoals het hoofdpersonage Max zelf in het boek zegt: ‘Er komt bloed in voor en het gaat flink stinken. Maar er is ook vriendschap en liefde en zo. Ik vertel het hele verhaal, ik vertel alles wat er gebeurd is. Ik weet nu dat dat belangrijk is.'  

Vuur en vlam (Geert De Cockere en An Dom)

Wat? Prentenboek 
Voor wie? Kinderen vanaf 4 jaar 

Dit mooie prentenboek vertelt op een poëtische manier wat kanker met je doet aan de hand van het verhaal van drakenvrouw. Ze heeft een drakenman en twee drakenkinderen. Samen spuwen ze vuur, om het verst. Tot drakenvrouw op een avond plots zonder vuur zit. Wat is er aan de hand? Waar is haar vuur en vlam? En komt het nog terug?   

Als rozenblaadjes vallen (Brigitte Minne)

Wat? Jeugdboek 
Voor wie? Kinderen vanaf 12 jaar  

Aangrijpende jeugdroman over Guus, een 18-jarige jongen die in een instelling zit en van zijn psychologe zijn levensverhaal moet neerschrijven. Hij heeft het in z’n verhaal vooral over de laatste maanden van zijn moeder die een hersentumor had en ongeneeslijk ziek was. Je leest hoe ze daar samen mee omgingen, wat er nu met hem in de instelling gebeurt en hoe hij z’n leven nadien weer oppakt. 

Goede Rik (Jana Rymen) 

Wat? Kinderboek 
Voor wie? Kinderen vanaf 8 jaar 

Rik is acht jaar en zijn kleine zus Emma heeft kanker. In zijn fantasiewereld ontpopt Rik zich tot een echte superheld die zijn zus kan redden. Een ontroerend en fantasierijk verhaal over de band tussen een broer en z’n zieke zusje. En een mooie leidraad om moeilijke thema’s als ziekte, verlies en afscheid bij kinderen tot 12 jaar bespreekbaar te maken. 

Oma en het Kankermonster (Griet De Broeck)

Wat? Kinderboek 
Voor wie? Kinderen vanaf 5 jaar 

Griet De Broeck had borstkanker en schreef dit boek voor haar kleindochter Ada. Die was op het moment dat Griet ziek was en behandeld werd bijna drie jaar oud. Ze stelde veel vragen en haar levendige fantasie maakte de moeilijke periode voor oma Griet dragelijker, en soms zelfs grappig. Het boekje is dus helemaal op maat van kinderen van wie een grootouder kanker krijgt. De prachtige illustraties zijn gemaakt door Sara Desanghere, master in de schilderkunst en Griets schoondochter. 

Jong! (en ziek) (Jeroen Boone, Stein De Sterck en Wim Geysen)

Wat? 12 persoonlijke verhalen 
Voor wie? Tieners vanaf 15 jaar 

De auteurs van dit boek begeleiden al jaren mee het kinderkamp dat Kom op tegen kanker jaarlijks organiseert. Ze schreven in dit boek het verhaal van 12 jongeren neer, die openhartig vertellen over hun ziekte, de impact op hun leven, hun omgeving, en hoe ze met dit alles omgaan. Zoals meteen duidelijk wordt in de titel, is dit een boek dat niet enkel over ziek zijn gaat, maar vooral ook over jong zijn en opgroeien. Een aanrader voor elke tiener. 

Trois jours en plus 

Rémi Courgeon

3-5 ans 

Tous les soirs, après l'école, Touneuf  filait voir Ordage, son arrière-grand-père. Celui-ci se laissait aller au plaisir de raconter, et Touneuf à celui d'écouter... 

Une nouvelle histoire de Rémi Courgeon, très jolie et intimiste qui met l'accent sur le plaisir de transmettre et de recevoir en abordant avec justesse la vieillesse et la mort. 

On me cache quelque chose 

Mélanie Florian 

Alice, 2007, 28 p.

3 ans 

Quel est le secret que les grands cachent à la petite Suzie ? Quand on est trop petit pour tout entendre, on peut quand même comprendre. 

L'auteur démontre avec beaucoup de douceur et de tendresse que les petits, qui sentent tout de suite quand on leur cache quelque chose, s'en inquiètent et qu'il vaut mieux partager sa peine pour l'apaiser. 

Mon papa est malade 

Antonia Altmeyer & Gaëlle Callac 

Le buveur d’encre, 2015, 20 p.

3 ans

Camille et Léo apprennent que leur père est atteint d'un cancer. Toute la famille se mobilise pour l'entourer et l'accompagner dans son combat contre la maladie. 

Un album animé qui permet d'aborder le problème de la maladie avec l'enfant, les traitements existants, les réactions du malade et l'importance de l'entourage. 

On va où quand on est mort ? 

Martine Hennuy & Sophie Buyse 

Alice, 2010, 36 p. 

3-5 ANS 

Diego vient de perdre son papa. Au travers de son chagrin, il y a aussi beaucoup d’interrogations et d’incompréhension. Que va-t-il devenir sans lui ? Où vont les gens quand ils sont morts ? Est-ce qu’ils changent de forme ? Que de questions sans réponse ! Et lorsque sa maîtresse aborde le sujet de la mort en classe, Diego est surpris par le nombre d’interprétations qui existent à ce sujet dont on parle si peu. 

Un texte d’une grande douceur magnifiquement illustré par Lisbeth Renardy qui nous montre à nouveau la force de l’imaginaire pour aborder les sujets les plus difficiles. 

Tu es malade, Max ? 

Katja Reider 

Nord-Sud, 2002, 24 p

3 ANS 

Max éternue : les graines lui chatouillent le nez. Aussitôt, la taupe s'inquiète et, aidée de ses amis, se met à le soigner. L'ourson veut protester mais les autres, qui le croient malade, sont si occupés qu'ils ne l'écoutent pas. Compresses, bandages, pommade, tout y passe... mais lorsque les castors le plongent dans l'étang pour le rafraîchir, Max hurle enfin. Trop c'est trop ! Heureusement, il existe un remède qui guérit autant les maux que les colères : c'est... le rire ! 

Mon amour 

Astrid Desbordes & Pauline Martin 

3 ANS

- Dis, maman, est-ce que tu m’aimeras toute la vie ? demande Archibald, un soir avant de s’endormir 
- Hum, eh bien, je vais te dire un secret..., répond sa maman. 
 
Ainsi commence le tendre inventaire des moments de vies partagés entre une mère et son enfant, où tout devient prétexte à s’aimer.

Ce que papa m’a dit 

Astrid Desbordes & Pauline Martin 

3-5 ANS 

Archibald et son papa regardent les hirondelles partir de l'autre côté de la terre : "Moi aussi je pourrai aller aussi loin, quand je serai grand ? demande Archibald. Encore plus loin que ça, répond son papa." "Mais si le vent se lève ? demande Archibald. Si le vent se lève, le vent passera, répond son papa." 

Les questions d'Archibald se succèdent, dévoilant une à une les craintes de l'enfant à l'idée de ce grand voyage qui, on le devine, est celui de la vie. En réponse, papa apaise, transmet, encourage, libère et, par-dessus tout assure Archibald de son amour indéfectible… 

Petit-Bond est triste 

Max Velthuis 

3-5 ANS

Dès son réveil, Petit-Bond se sent triste. Il a envie de pleure mais il ne sait pas pourquoi. Petit Ours se tracasse, il a envie que Petit-Bond soit heureux. " S'il te plaît, Petit-Bond, souris " supplie-t-il. " Je ne peux pas ", répond Petit-Bond.

Les questions des petits sur la mort 

Marie Aubinais 

3 ANS 

Entre trois et six ans, les enfants découvrent que la mort fait partie de la vie. Et les voilà posant mille questions, auxquelles il est souvent difficile de répondre. 

Ce livre invite les petits, à travers six contes, à trouver leurs propres réponses aux questions existentielles.

Je t’aime si fort 

Katja Reider

3-5 ANS 

Je t'aime si fort que j'ai les yeux émerveillés quand je marche à tes côtés. Ici, une fleur, là, un oiseau, je découvre tout, tout est nouveau. Ce que mes yeux ne voyaient pas, je le remarque car tu es là. Poésies pleines d'amour pour les petits comme pour les grands ! 

La petite casserole d’Anatole 

Isabelle Carrier 

3-5ANS 

Anatole traîne toujours derrière lui sa petite casserole. Elle lui est tombée dessus un jour... On ne sait pas très bien pourquoi. Depuis, elle se coince partout et l'empêche d'avancer. Un jour, il en a assez. II décide de se cacher. Mais heureusement, les choses ne sont pas si simples... 

Grand arbre est malade 

Nathalie Slosse 

4 ANS 

Frimousse aime beaucoup Grand Arbre. Quand le docteur des arbres découvre des petits vers sous l’écorce de Grand Arbre...l’univers de Frimousse en est complètement bouleversé. 

Au travers de cette aventure de Frimousse, les jeunes enfants font l’expérience de ce qui arrive quand un proche est frappé par une maladie grave. 

La trousse à trucs de Frimousse 

Nathalie Slosse 

4 ANS 

Manuel accompagnant le Livre : « Grand arbre est malade ». 

À l’aide d’une histoire et de matériel ludique, les moyens de communication par excellence des enfants, elle offre aux parents un point de départ pour aborder ces sujets difficiles avec les plus jeunes. 

Maman a une maladie grave 

Hélène JUVIGNY, Brigitte LABBE & Olivier LATYK

A PARTIR DE 6 ANS 

La maman de Hugo a un cancer, Hugo le sait. Il a peur, il est triste, il est en colère, il a honte, il a envie de pleurer, de tout casser. Quelquefois, il croit même que tout est de sa faute. Ce livre est pour Hugo et tous les enfants dont le papa ou la maman, ou quelqu'un qu'il aime très fort, a une maladie grave. Un livre pour ne pas rester seul avec toutes les questions que l'on se pose, un livre pour aider à dire et à comprendre ce qui se passe à l'intérieur de soi (auteur) 

La découverte de Petit-Bond 

Max Velthuis

6-8 ANS 

Petit-Bond et ses amis découvrent un merle qui ne bouge plus. Que lui est-il arrivé ? Peut-être dort-il ? Peut-être est-il malade ? Non. Le merle est mort... Petit-Bond et ses amis sont bien déconcertés par cette découverte. Mais très vite, la vie reprend ses droits. 

Lucie est partie 

Sebastian Loth

6-8ANS 

Chaque jour, Zelda rendait visite à son amie Lucie. Elles partageaient tout: leurs lectures, leurs jeux, leurs découvertes. Mais un jour, Lucie disparut... "Elle est partie pour un très long voyage". Mais Zelda ne comprit pas... Voici l'histoire drôle et poignante d'une amitié qui jamais ne s'éteindra. 

Petite plume 

Kristien Aertssen 

6-8 ANS 

Dans le jardin de Monsieur et Madame Plume, il y avait un énorme cerisier où des milliers d'oiseaux venaient se poser. Le Professeur Plume les observait pendant des journées entières. Son épouse, Madeleine, aimait leurs chants. Elle avait même appris à siffler comme eux... Avec son visage tout fin, son petit nez pointu et ses yeux ronds, Madeleine ressemblait un peu à un oiseau. Monsieur Plume, qui aimait beaucoup sa femme, l'appelait tendrement sa "petite plume". 

Un dragon dans le cœur 

Sophie Leblanc 

6-11 ANS 

Le dragon est le cancer du sein que Sophie Leblanc a eu. Confrontée à la maladie et à la nécessité de l’expliquer à sa fille de 5 ans, elle a imaginé lors de son hospitalisation cette histoire. Celle-ci est devenue un livre simple, assemblant textes explicatifs et dessins ‘’naïfs’’, pour expliquer le processus de la maladie, les traitements, l’hospitalisation, le retour à la maison

Grand-père est mort 

Dominique de Saint Mars & Serge Bloch 

6-12 ANS 

Le téléphone sonne et Max et Lili apprennent la mort de leur grand-père. Tous partent rejoindre Mamie pour l'enterrement... 

Une histoire pour partager ses questions et ses émotions, pour exprimer ses peurs, pour garder dans son coeur les gens qu'on aime et pour aimer la vie. 

L’année où ma mère est devenue chauve 

Marie-France BOURBEAU (trad.) 

A PARTIR DE 8 ANS 

Claire, 9ans, livre dans son journal intime ses préoccupations d'enfant et ses inquiétudes face au combat de sa mère contre le cancer. Ce livre parle du diagnostic et des traitements, des tabous et des mythes qui entourent cette maladie, mais aussi des ressources que l'on peut trouver en soi et à l'extérieur de soi. C'est une belle histoire de ténacité et de joies insoupçonnées. 

Lili a peur de la mort 

Dominique de Saint Mars & Serge Bloch 

6-11 ANS 

Une histoire pour faire face à la peur de la mort et retrouver l'envie de s'amuser. 

Après avoir vu un accident, Lili est angoissée et n'arrive plus à voir la vie avec légèreté. Ce livre parle de la mort qui fait peur, car on ne la comprend pas. Il montre que si on l'accepte, elle peut alors retrouver le désir de vivre et d'agir. 

Ma mère, le crabe et moi

Anne Percin 

A PARTIR DE 12 ANS 

La mère de Tania est atteinte d'un cancer du sein. Pendant les six mois du traitement, mère et fille vont partager le pire, mais aussi avoir bientôt un attitude positive de combattantes. Face à ce sujet « difficile », Anne Percin apporte une nouvelle fois la preuve de son humour ravageur et nous fait rire... jusqu'aux larmes. 

Ne t’inquiète pas pour moi 

KUIPERS Alice 

A PARTIR DE 13 ANS 

Chaque jour, Claire et sa mère se parlent par messages interposés, de la simple note jetée, pour rappeler de ne pas oublier d'acheter le lait, au message strictement personnel. 

Lorsque sa mère tombe gravement malade, le temps presse pour Claire. Les Post-it s'accumulent, mais l'espoir demeure jusqu'à la fin. 

Un roman épistolaire sensible sur la relation entre une mère et sa fille, sur la maladie qui s'installe entre elles, et sur l'importance d'aimer et d'être aimé.