Verslaving wordt gedefinieerd als het herhaaldelijk onvermogen om een gedrag te beheersen of een stof te consumeren, wat leidt tot voortzetting ervan ondanks de schadelijke gevolgen.

Met andere woorden, het is “het verlies van de vrijheid om zich te onthouden” (Fouquet).

De 5 woorden van verslavingen zijn: hunkering, dwang, doorgaan met gebruiken, controleverlies, ondanks de negatieve gevolgen.

Het gebruik van legale of illegale stoffen is multifactorieel van oorsprong: milieu, individueel en gekoppeld aan het product zelf.

Dit betekent niet dat iedereen die gebruikt verslaafd raakt, slechts een bepaald deel van hen zal een verslaving ontwikkelen. Onder de drugs (legaal of ongeoorloofd) met het grootste verslavende potentieel zijn alcohol, heroïne, crack, nicotine en barbituraten (sedativa, anesthetica, hypnotica en anxiolytica)

De WHO definieert verschillende concepten, ingedeeld naar de ernst van de effecten die het kan hebben op de persoon die drugs gebruikt en hun verschillende levenscontexten: consumptie met een laag risico, schadelijk gebruik, overmatige consumptie, afhankelijkheid / verslaving. 

Veel voorkomende symptomen

Verslaving gaat gepaard met lichamelijke afhankelijkheid die kan leiden tot fysiologische manifestaties van ontwenning (ontwenningssyndroom) of overmaat (overdosis) en psychologische afhankelijkheid (hunkering) die het leven van de patiënt in gevaar kunnen brengen.

Bepaalde psychische problemen worden vaak geassocieerd met verslaving: depressieve stoornissen, angststoornissen, bipolaire stoornissen.
 

Frequente gevolgen

• Vrijwel systematische sociaal-professionele gevolgen: waarschuwing, ontslag, huisvestingsprobleem. Onveiligheid is een extra risicofactor en kan terugval in de hand werken.
• Gezinsrepercussies: intra-familiaal, psychisch en/of fysiek geweld, scheidingen, het in gevaar brengen van het kind, repercussies op naasten.
• Financiële gevolgen: schulden, nalatigheid, afzien van administratieve en sociale verplichtingen.
• Juridische gevolgen: rijden onder invloed, duidelijke problemen, geweld of misdaden onder invloed van een product.

In Europa is schadelijk alcoholgebruik de belangrijkste risicofactor voor vroegtijdig overlijden door overgewicht/ obesitas en roken (GISAH).

Volgens het WHO-rapport (2016) is het schadelijke gebruik van alcohol verantwoordelijk voor één op de 20 sterfgevallen, of meer dan 3.000.000 mensen (1/3 vrouwen en 2/3 mannen).
 

Voorbeelden in België

• Alcohol : Het schadelijk alcoholgebruik betreft 10,5% van de Belgen. 
• Psychoactieve stoffen : 3,6% van de bevolking van 15 tot 64 jaar consumeert of heeft in de afgelopen 12 maanden cocaïne, amfetaminen of opiaten (heroïne, morfine, enz.).
• Injecteerbare drugs: meer dan de helft van de mensen die drugs gebruiken, begon met het gebruik vóór de leeftijd van 21. Alcohol, tabak, koffie, drugs, gokken, computerspelletjes, smartphones, werk zijn de meest voorkomende voorbeelden van verslavingen.

In Brussel heeft in 2020 48% van de nieuwe behandelingsverzoeken betrekking op alcohol, vóór cocaïne (21%) opiaten (15%) en cannabis (9%)