Een angststoornis heeft vele gezichten:

1. Gegeneraliseerde angststoornis
2. Fobie
3. Obsessief-compulsieve stoornis (OCS)
4. Posttraumatische stress

Een gegeneraliseerde angststoornis blijft niet beperkt tot specifieke situaties of momenten, maar is elke dag aanwezig in het leven van de betrokken personen. Sommige personen met een angststoornis krijgen af en toe paniekaanvallen:

Fysieke symptomen :  

• hartkloppingen 
• misselijkheid
• overmatig transpireren
• bibberen
• een droge mond
• duizeligheid
• ademhalingsproblemen

Gewaarwordingen : 

• verlies van voeling met de werkelijkheid
• angst om te sterven
• intense angstaanvallen
• gevoel van benauwdheid
• verlies van controle

25% van de mensen heeft ten minste eenmaal in zijn leven een angststoornis gehad

11,2% van de Belgen leed in 2018 aan een angststoornis

Angststoornissen komen vaker voor bij vrouwen. In België ligt de prevalentie bij vrouwen hoger (14,2 %) dan bij mannen (7,9 %).

Angststoornissen gaan soms gepaard met andere psychische aandoeningen. De meeste meervoudige psychische aandoeningen beginnen met angst. Een depressieve episode kan bijvoorbeeld gekenmerkt worden door
angst. 

Jongeren, ouderen, mensen die gescheiden zijn of uit elkaar gaan, weduwen en weduwnaren en werklozen lopen gezien hun kwetsbaarheid een groter risico om een angststoornis te ontwikkelen.

Het is belangrijk om hulp te vragen, aangezien angst het dagelijkse leven aanzienlijk en langdurig kan verstoren. Gelukkig levert therapeutische opvolging, indien nodig in combinatie met een behandeling, goede resultaten op.

Een bipolaire stoornis (vroeger ‘manisch-depressieve stoornis’ genoemd) is een psychiatrische diagnose voor een categorie van stemmingsstoornissen. De bipolaire stoornis wordt gekenmerkt door buitensporige humeurschommelingen: manische perioden (een ongewoon positief humeur), depressieve perioden en perioden met een stabiel humeur.

Bipolariteit is volgens de WHO een van de tien meest beperkende pathologieën.

Wie wordt getroffen? 

Bipolaire stoornissen komen vaak voor, naar schatting bij 1 tot 2 % van de algemene bevolking tijdens het hele leven. De stoornis duikt doorgaans voor het eerst op tussen 15 en 30 jaar.

Patiënten met een bipolaire stoornis zijn gemiddeld tien jaar op zoek naar een juiste diagnose alvorens de pathologie correct wordt herkend. Meestal nemen de manische perioden af in intensiteit en frequentie naarmate men ouder wordt.

In België

Bipolaire stoornissen treffen bijna 3 % van de bevolking.

De aandoening komt even vaak voor bij mannen als bij vrouwen. Vrouwen kampen echter met meer depressieve episoden, terwijl mannen eerder meer manische episoden ervaren.
 

• In een depressieve fase houden de symptomen van depressie minstens twee weken continu aan.
• In een manische fase is de persoon extreem gemotiveerd en in een buitensporig goede stemming. De symptomen komen minstens één week lang in vrijwel alle aspecten en facetten van het leven tot uiting.

Hoe kan je een manische episode herkennen?

In een manische episode zijn verschillende van de volgende signalen of symptomen continu aanwezig:
 

• Permanente opwinding, een overvloed aan energie, nervositeit
• Meer zelfvertrouwen en/of grootheidswaanzin
• Veel minder behoefte aan slaap
• De drang om continu te praten
• Een waterval aan ideeën, snel afgeleid zijn
• Een gebrek aan aandacht voor de behoeften en gevoelens van anderen
• Risicogedrag: buitensporige aankopen doen, meervoudige seksuele contacten, overmatige snelheid enz.
• Zichzelf in gevaar brengen, mogelijk tot zelfmoord.

De symptomen zijn dermate uitgesproken dat ze het dagelijkse leven van de persoon overheersen, met als gevolg dat de persoon het gevoel krijgt de controle over de situatie te verliezen. Dit kan leiden tot een ziekenhuisopname.

Voornaamste symptomen

Neerslachtigheid, slaapproblemen, vermoeidheid, een gebrek aan eigenwaarde of levenslust, een gevoel van angst enz.

Personen die aan deze aandoening lijden, hebben moeite om alledaagse situaties het hoofd te bieden. Ze worden almaar lustelozer en halen nergens nog plezier uit. Het is van cruciaal belang hulp te zoeken om de depressie te overwinnen. In de meest ernstige gevallen kan een depressie tot zelfdoding leiden. Bij een gematigde tot ernstige depressie hebben patiënten mogelijk behoefte aan medicatie en gesprekstherapie. Een lichte depressie kan overwonnen worden met psychotherapie.

Een wereldwijde schatting door de WHO 

Momenteel lijdt 5 % van de bevolking - dat zijn 400 miljoen mensen - aan een depressie. Het is na hart- en vaatziekten de grootste oorzaak van werkonbekwaamheid. Slechts de helft van de depressies wordt opgemerkt.
 

In België

In 2018 lag de prevalentie bij vrouwen hoger (10,7 %) dan bij mannen (8 %). Sinds 2008 neemt het aantal depressies zowel bij mannen als bij vrouwen gestaag toe.
In Wallonië ligt het aantal gevallen hoger dan in Brussel en Vlaanderen.

De voortekenenherkennen

• Niet goed in je vel zitten
• Een verlaagd zelfbeeld
• Verlies of toename van eetlust
• Verlies van energie
• Minder of stiller praten dan voorheen
• Ergernis en prikkelbaarheid
• Een gevoel van angst en bezorgdheid
• Slaapproblemen
• Moeite met het nemen van beslissingen
• In de meest ernstige gevallen: donkere gedachten

Welke hulp kan een naaste bieden?

• De vroege signalen opmerken en tijdig hulp inschakelen
• De persoon in kwestie aansporen een huisarts te raadplegen om de situatie te beoordelen
• Indien nodig kunnen antidepressiva worden voorgeschreven; bij een ernstige depressie bestaat het risico op zelfdoding
• Opvolging door een psychotherapeut voorstellen

Wat kan je zelf doen als je aan een depressie lijdt?

• Neem voorgeschreven medicatie tijdig in
• Wees je bewust van de emoties die je ervaart
• Vraag om hulp: raadpleeg een arts of therapeut
• Plan dagelijks leuke, ontspannende activiteiten
• Blijf in beweging en zorg goed voor jezelf
• Tracht nieuwe ervaringen op te doen, in kleine stapjes

Vaste rituelen maken deel uit van ons leven. Ze zijn als een kompas. Ze geven ons een veilig gevoel en helpen om ons te oriënteren. 

Elk ritueel vervangt een beslissing. De rituelen werken geruststellend en helpen stress onder controle te houden, vergemakkelijken het leerproces en laten jongeren toe hun angsten te overwinnen.

Wat is het eerste dat je doet als je opstaat? En daarna? Ontzettend veel mensen ervaren steeds terugkerende en overweldigende gedachten. In normale omstandigheden kunnen we daar goed mee omgaan.

Vanaf wanneer is er bij rituelen of gewoonten sprake van een OCS?

Obsessief-compulsieve stoornissen (OCS’s) behoren tot de angststoornissen. Mensen met een OCS zijn zich ervan bewust dat hun obsessies ongewoon en disproportioneel zijn, maar ze slagen er niet in die onder controle te krijgen. Om hun angst te onderdrukken, nemen ze vaste rituelen en compulsief gedrag aan.

Dat gedrag uit zich in concrete acties, maar kan ook de vorm aannemen van gepieker. Men spreekt pas van een OCS wanneer de rituelen minstens een uur per dag in beslag nemen en een negatieve impact hebben op het gevoels-, sociale en/of beroepsleven.
 

Gangbare Symptomen 

rituelen:  

• worden als overweldigend en storend ervaren
• belemmeren het dagelijkse leven aanzienlijk
• houden minstens twee weken aan

obsessieve gedachten:  

• overweldigende gedachten, impulsen of voorstellingen
• worden als ‘eigen aan de persoon’ beschouwd en niet ‘van buitenaf’ opgelegd

Voorbeelden van specifieke rituelen:

• controleren
• wassen
• tellen (zoals telkens drie keer de deurklink indrukken)

De persoon voelt zich gedwongen dat te doen, om een onbehaaglijk gevoel of beangstigende gebeurtenissen te vermijden.

Tegelijk worden die handelingen als overdreven of absurd ervaren. Het onderdrukken van compulsief gedrag leidt tot spanning, een onbehaaglijk gevoel, angst of bezorgdheid.

In België leeft 1 tot 2 op 100 mensen met een OCS. OSC’s komen net zo vaak voor bij mannen als bij vrouwen.

Schizofrenie is een ernstige psychische stoornis die wereldwijd ongeveer 20 miljoen mensen treft.
 

Psychoses, waaronder schizofrenie, worden gekenmerkt door een vervorming van iemands gedachten, perceptie, emotie, taal, zelfbeeld en gedrag. Schizofrenie is een algemene term die wordt gebruikt
voor ernstige psychische stoornissen: een psychose die zich uit in desintegratie van de persoonlijkheid en verlies van contact met de werkelijkheid.

• Gangbare symptomen zijn onder meer hallucinaties (auditieve, visuele of sensoriële waarnemingen) en waanideeën (vasthouden aan overtuigingen of vermoedens, ook als het tegendeel bewezen is). De betrokken personen kunnen moeite ondervinden om normaal te werken of te studeren.
• Stigmatisering en discriminatie vertalen zich onder meer in een gebrekkige toegang tot gezondheidszorg en sociale diensten. Wereldwijd zijn mensen met een psychose kwetsbaar voor mensenrechtenschendingen, bijvoorbeeld langdurige opname in een psychiatrische instelling.

Schizofrenie komt doorgaans voor het eerst tot uiting aan het einde van de adolescentie of op jongvolwassen leeftijd De patiënten hebben behoefte aan medicatie en therapie. Ze hebben behoefte aan begeleiding, regelmatige opvolging en een goede omkadering. Zo kunnen ze uiteindelijk een beroep uitoefenen en volwaardig deelnemen aan de samenleving. 

Komt de ziekte vaak voor? 

Het is de vaakst voorkomende chronische psychische aandoening. De ziekte duikt doorgaans voor het eerst op in de adolescentie of op jongvolwassen leeftijd. Schizofrenie treft 19 miljoen mensen wereldwijd (0,7 %
van de wereldbevolking). Schizofrenie is volgens de WHO een van de tien meest beperkende ziekten.

In 80 % van de gevallen verbeteren de symptomen bij een gepaste behandeling. Hoewel de behandelingen tegenwoordig een beter leven mogelijk maken, krijgen patiënten nog vaak af te rekenen met stigmatisering en
discriminatie.

In België

• Meer dan 100.000 mensen kampen met schizofrenie in België. 30 % van de mensen met schizofrenie wordt niet opgevolgd.
• Mannen maken 57 % van de patiënten, vrouwen 43 %.
• Gemiddeld onderneemt 40 % van de personen een zelfmoordpoging, en 10 % van alle mensen met schizofrenie maakt ook effectief een einde aan zijn of haar leven.

Hoe herken je schizofrenie? 

De symptomen van schizofrenie kunnen van persoon tot persoon sterk uiteenlopen. Men onderscheidt drie categorieën:

1. *Positieve symptomen >> doen zich voor naast een normaal functioneren van de persoon, tijdens een crisis:
   • waanideeën
   • hallucinaties
   • onsamenhangend praten
    
2.  * Negatieve symptomen >> doen zich voor tussen crisisperioden in:
   • moeizaam communiceren en omgaan met anderen
   • moeite hebben om bepaalde acties te ondernemen
   • motivatieverlies
    
3. *Cognitieve symptomen >> personen hebben moeite om hun gedachten te ordenen:
   • moeite om emoties te plaatsen en om tegaan met de emoties van anderen
   • concentratie- en geheugenproblemen

*Positieve symptomen: ongebruikelijke symptomen die optreden bij een persoon
*Negatieve symptomen: achteruitgang van het normale functioneren
*Cognitieve symptomen: aantasting van de hersenfuncties: geheugen, redeneringsvermogen enz.

Verslaving wordt gedefinieerd als het herhaaldelijk onvermogen om een gedrag te beheersen of een stof te consumeren, wat leidt tot voortzetting ervan ondanks de schadelijke gevolgen.

Met andere woorden, het is “het verlies van de vrijheid om zich te onthouden” (Fouquet).

De 5 woorden van verslavingen zijn: hunkering, dwang, doorgaan met gebruiken, controleverlies, ondanks de negatieve gevolgen.

Het gebruik van legale of illegale stoffen is multifactorieel van oorsprong: milieu, individueel en gekoppeld aan het product zelf.

Dit betekent niet dat iedereen die gebruikt verslaafd raakt, slechts een bepaald deel van hen zal een verslaving ontwikkelen. Onder de drugs (legaal of ongeoorloofd) met het grootste verslavende potentieel zijn alcohol, heroïne, crack, nicotine en barbituraten (sedativa, anesthetica, hypnotica en anxiolytica)

De WHO definieert verschillende concepten, ingedeeld naar de ernst van de effecten die het kan hebben op de persoon die drugs gebruikt en hun verschillende levenscontexten: consumptie met een laag risico, schadelijk gebruik, overmatige consumptie, afhankelijkheid / verslaving. 

Veel voorkomende symptomen

Verslaving gaat gepaard met lichamelijke afhankelijkheid die kan leiden tot fysiologische manifestaties van ontwenning (ontwenningssyndroom) of overmaat (overdosis) en psychologische afhankelijkheid (hunkering) die het leven van de patiënt in gevaar kunnen brengen.

Bepaalde psychische problemen worden vaak geassocieerd met verslaving: depressieve stoornissen, angststoornissen, bipolaire stoornissen.
 

Frequente gevolgen

• Vrijwel systematische sociaal-professionele gevolgen: waarschuwing, ontslag, huisvestingsprobleem. Onveiligheid is een extra risicofactor en kan terugval in de hand werken.
• Gezinsrepercussies: intra-familiaal, psychisch en/of fysiek geweld, scheidingen, het in gevaar brengen van het kind, repercussies op naasten.
• Financiële gevolgen: schulden, nalatigheid, afzien van administratieve en sociale verplichtingen.
• Juridische gevolgen: rijden onder invloed, duidelijke problemen, geweld of misdaden onder invloed van een product.

In Europa is schadelijk alcoholgebruik de belangrijkste risicofactor voor vroegtijdig overlijden door overgewicht/ obesitas en roken (GISAH).

Volgens het WHO-rapport (2016) is het schadelijke gebruik van alcohol verantwoordelijk voor één op de 20 sterfgevallen, of meer dan 3.000.000 mensen (1/3 vrouwen en 2/3 mannen).
 

Voorbeelden in België

• Alcohol : Het schadelijk alcoholgebruik betreft 10,5% van de Belgen. 
• Psychoactieve stoffen : 3,6% van de bevolking van 15 tot 64 jaar consumeert of heeft in de afgelopen 12 maanden cocaïne, amfetaminen of opiaten (heroïne, morfine, enz.).
• Injecteerbare drugs: meer dan de helft van de mensen die drugs gebruiken, begon met het gebruik vóór de leeftijd van 21. Alcohol, tabak, koffie, drugs, gokken, computerspelletjes, smartphones, werk zijn de meest voorkomende voorbeelden van verslavingen.

In Brussel heeft in 2020 48% van de nieuwe behandelingsverzoeken betrekking op alcohol, vóór cocaïne (21%) opiaten (15%) en cannabis (9%)